گزارش نویسی(گزارش تحقیق، بازدید علمی)
گزارش نویسی، در واقع نوعی تحقیق پیرامون مسأله خاصّی است كه اغلب جنبه اجتماعی یا خبری دارد و عمده مطالبِ بحثِ روش تحقیق، در این جا نیز كاربرد دارد.
گزارش عبارت است از ارائه آگاهی‌هایی درباره موضوعی خاصّ به دیگران، جهت اطلاع یافتن یا تصمیم گیری طبق آن».
به بیان دیگر: دادن اطلاعاتِ سازمان یافته، با نظر می در امری كه بر مبنای آن تصمیم گیریِ آگاهانه برای گیرنده گزارش امكان پذیر باشد.»
همچنان كه اشاره شد، تا حد بسیاری تحقیق و گزارش همسان است، بنابراین برای تهیه گزارش مراحل زیر، پیموده میشود:1- مشخص ساختن موضوع گزارش2-تعیین محورها و سؤال‌های مطلوب در گزارش3-تهیه اسناد، مدارك و گردآوری اطلاعات4. تجربه، مشاهده، بررسی و مطالعه منابع، مجلاّت و .5. تدوین و تنظیم نهایی همه آگاهی‌های فراهم شده6. ضمیمه ساختن اسناد، جدول‌ها، آمارها، تصاویر و . .
منابع
معلومات مورد نظر را در تحقیق و گزارش، از منابع عمومی یا منابع خاصّ به دست می‌آوریم. منابع محقق و گزارش‌گر عبارت است از:1- مطالعه؛ 2- مشاهده؛ 3-مصاحبه؛4- اندیشه؛ 5- منابع شنیداری و تصویری.
مطالعه كتب، مقالات، مطبوعات، پرونده‌ها و آثار مكتوب پیرامون موضوع، یك راه است.
مشاهده حضوری از صحنه، حادثه، سوژه پژوهش و ثبتِ دیده‌ها و شنیده‌ها به عنوان مواد خام كاربرد دارد و اغلب، سریع‌ترین و مطمئن‌ترین دانستنی‌ها را در اختیار پژوهش‌گر می‌گذارد.
مصاحبه، چه با افراد كارشناس و صاحب نظر در مسائل تخصصی، و چه با گفت وگو با عموم در مسائل عام به صورت گزارش‌های مردمی و گردآوری نظرات شاهدان صحنه و آگاهان از موضوع، راه دیگری است.
پرس و جو و طرح سؤال، به عنوان مكمل مصاحبه، راه دیگری برای كسب معلومات است. طرح سؤال هم به صورت حضوری می‌تواند باشد (اگر پرسش‌گر، قوی و هشیار باشد و بتواند در مصاحبه حضوری، معلومات بیشتری به دست آورد) و هم می‌تواند به صورت پرسش‌نامه مكتوب، با سؤالاتِ از پیش طرح شده باشد. هر یك از این دو شیوه، مزایایی دارد كه در دیگری نیست.
از راه طرح سؤال و مصاحبه، به مطالبی می‌توان دست یافت كه در كتاب خانه‌ها و اسناد مكتوب و جراید و بولتن‌ها نیست.
تحقیق و گزارش، بسته به این‌كه تحقیق میدانی یا كتابخانه‌ای باشد، نوع مأخذ و منابعی كه مورد استفاده قرار می‌گیرد، تفاوت می‌كند. استفاده از پرس وجو، مصاحبه، مشاهده، تحقیقات محلّی و . در پژوهش‌های میدانی كاربرد دارد، نه در تحقیق‌های كتابخانه‌ای.
در هر صورت، آمادگی ذهنی و تیزهوشی و جولانِ اندیشه محقق، پیرامون موضوع مورد كاوش، كار پژوهشی او را جامع‌تر و غنی‌تر می‌سازد. در این زمینه، دقت در كارهای تحقیقی ارزش‌مند دیگران و توجه به سر فصل‌ها، جزئیات، منابع و شیوه كار آن، آموزنده است.
آنچه انسان از رسانه‌های صوتی و تصویری می‌شنود یا می‌بینداز منابع دیگر یك محقق به حساب می‌آید، كه نه مكتوب است و نه صحنه عینی آنچه در سخنرانی‌ها، اجلاس‌ها، سمینارها و . مطرح میشود، نیز آنچه كه به صورت نوار یا فیلم وجود دارد، همه می‌تواند منابعی جهت تهیه مطلب مورد توجه قرار گیرد.
روشن است كه پژوهش‌گر، در زمینه‌های فوق هم آنچه را نقل می‌كند باید با ذكر دقیقِ منبع همراه باشد.
آنچه در یك گزارش خوب مطرح است، نكاتی از این قبیل است:1ـ مطمئن و دقیق بودن اطلاعات گرد آمده2-ـ دخالت ندادن احساسات و سلیقه‌های شخصی در مطالب2ـ كافی و به اندازه لازم بودن مطالب، نه كمتر و نه بیشتر3ـ منظّم و منسجم بودن تقسیم بندی و فصل بندی مطالب4ـ ابتكار و نوآوری و طرح مسائل تازه و شیوه‌های جدید5ـ دقت در نقل قول‌ها و پرهیز از تحریف6ـ روانی عبارات و درستی علامت‌ها و رسم الخط در نگارش.
با دقت در جهات حسنِ یك گزارش، عیوب آن نیز آشكار میشود. فقدانِ هر یك از نكات یاد شده، نوعی ضعف به حساب می‌آید. مثلاً ضعفِ انشا، نارسایی در جمله بندی، غیر منسجم بودن مطالب، آمار و اطلاعات ناصحیح و غیر دقیق، ارائه مطالب تخمینی و حدسی بدون اتّكاء به اسناد و آمار، تناقص در بخش‌های یك گزارش و . همه از عیوب یك گزارش محسوب میشود.
آنچه به تحقیق و پژوهش یك محقق، ارزش و سود می‌بخشد، عرضه آن برای دیگران است. این عرضه خوب و شایسته، نیاز به كیفیت خوبِ نگارش و تدوین دارد و بدون آن، زحماتِ محقق، بهای لازم خود را نمی‌یابد.
در تدوین و نگارش، شكل دادن به مجموعه دستاوردهای تحقیقی مطرح است. در این باره هر چه كار، دقیق‌تر، روان‌تر، منطقی‌تر و مستدل‌تر و مفیدتر باشد، ارزش بیشتری دارد.
هنر نویسندگی و قدرت بر نگارش صحیح و روان، در این زمینه تأثیر بسزایی دارد.
در این بخش، هم رعایت قواعد ادبیات فارسی و دستور زبان لازم است، هم درست نوشتن كلمات از نظر املایی و رسم الخطّی مورد نظر است، هم اسلوب ظاهر وشكل نوشته و علایم نگارشی، و هم صحت مطالب و درستی مفاهیمی كه در نوشته عرضه می‌گردد. پس، باید درست » نوشت، درست نویسی از جهاتِ: املایی، رسم الخطّی، دستور زبان، علایم نگارشی و محتوا
هم چنین باید نکات زیر رعایت شود: 1-پیكره نوشته، باید دارای مقدمه، مطلب و استنتاج باشد.2-تیتر و عنوان مطلب و عناوین داخلی هم نباید فراموش شود.3-ذكر مآخذ و مدارك مطالب هم ضروری است.4-داشتن فهرست و كتاب نامه دقیق برای نوشته‌ها هم، مكمل آن است.
بخش‌های تنظیمی یك گزارش یا جزوه تحقیقی را می‌توان این‌گونه خلاصه كرد:
1- صفحه اول (صفحه عنوان، شامل نام نوشته و گزارش، نویسنده، تاریخ .)2- فهرست مطالب3- پیشگفتار، سرآغاز، مقدمه و .4- متن تحقیق و گزارش5-پیوست‌ها، ضمایم، تصاویر، جدول‌ها و .6-فهرست اعلام، اماكن و.
7-فهرست منابع و مأخذ8-كتاب نامه (معرفی كتاب‌های مستقل یا غیر مستقل پیرامون موضوع پژوهش
البته به تناسب مورد، شاید نیاز به بخش‌هایی كمتر یا بیشتر از آنچه یاد شد، باشد.
درباره این سایت